Εντοπισμός πάλσαρ που μείωσε απότομα ταχύτητα

Για πρώτη φορά ανακαλύφθηκε (με ελληνική συμμετοχή) περιστρεφόμενο άστρο νετρονίων, που έκοψε απότομα ταχύτητα.







Οι αστρονόμοι για πρώτη φορά ανακάλυψαν ένα περίεργο και ανεξήγητο μέχρι τώρα φαινόμενο: έναν πολύ πυκνό και ταχέως περιστρεφόμενο αστέρα νετρονίων (πάλσαρ), ο οποίος απότομα επιβράδυνε την ταχύτητά του, κάτι που ποτέ στο παρελθόν δεν έχει παρατηρηθεί. Η ανακάλυψη από μια διεθνή αστρονομική ομάδα (μεταξύ των οποίων ο ελληνικής καταγωγής Κώστας Γουργουλιάτος του καναδικού πανεπιστημίου ΜακΓκιλ στο Μόντρεαλ), που έκανε τη σχετική δημοσίευση στο περιοδικό «Nature», έγινε με τη βοήθεια του τηλεσκοπίου ακτίνων-Χ «Swift» της NASA.

Ένα αστέρι νετρονίων, που γυρίζει σαν σβούρα γύρω από τον εαυτό του, είναι ό,τι πιο κοντινό σε μια μαύρη τρύπα μπορούν να παρατηρήσουν άμεσα οι επιστήμονες. Αποτελεί το απομεινάρι της έκρηξης (σούπερ-νόβα) ενός πρώην τεράστιου άστρου, που έκαψε τα πυρηνικά καύσιμά του και κατέρρευσε υπό το βάρος του. Τα άστρα αυτά, λεγόμενα και «πάλσαρ», μπορούν να περιστραφούν έως 43.000 φορές το λεπτό και διαθέτουν πανίσχυρα μαγνητικά πεδία τρισεκατομμύρια φορές μεγαλύτερα από αυτό της Γης.

Η ύλη μέσα σε ένα τέτοιο τρομερά πυκνό άστρο διαμέτρου μόλις 15 έως 20 χιλιομέτρων είναι τόσο συμπιεσμένη, ώστε ένα κουταλάκι από αυτήν θα ζύγιζε ένα δισεκατομμύριο τόνους πάνω στον πλανήτη μας. Κανένα επιστημονικό εργαστήριο στη Γη δεν έχει καταφέρει να αναπαράγει τέτοιες συνθήκες υπερ-πυκνότητας.

Το συγκεκριμένο άστρο νετρονίων ΙΕ 2259+586 εντοπίστηκε σε απόσταση περίπου 10.000 ετών φωτός από τη Γη, στην κατεύθυνση του βόρειου αστερισμού της Κασσιόπειας. Ανήκει στην υποκατηγορία των λεγόμενων μαγνητικών άστρων νετρονίων (magnetars), που αποτελούν τους ισχυρότερους μαγνήτες του σύμπαντος, καθώς έχουν ασύλληπτα ισχυρά μαγνητικά πεδία και κατά καιρούς εκτοξεύουν στο διάστημα υψηλής ενέργειας παλμούς (εκρήξεις).

Οι παρατηρήσεις, με επικεφαλής την καθηγήτρια Βικτόρια Κάσπι του καναδικού πανεπιστημίου ΜακΓκιλ στο Μόντρεαλ, έδειξαν ότι το άστρο έκοψε ταχύτητα και έκτοτε σταδιακά μειώνει την ταχύτητα περιστροφής του, η οποία αρχικά ήταν μία περιστροφή κάθε επτά δευτερόλεπτα (περίπου οκτώ ανά λεπτό). Οι αστρονόμοι έως τώρα είχαν δει πάλσαρ να επιταχύνουν την περιστροφή τους, αλλά ποτέ να την επιβραδύνουν και αναρωτιούνται τι είδους κοσμική «ανωμαλία» μπορεί να προκαλέσει ένα τέτοιου είδους συμβάν.

Πριν την επιβράδυνση, το άστρο εξέπεμψε μια σύντομη αλλά ισχυρή έκρηξη ακτίνων-γάμμα που έγινε αντιληπτή από το διαστημικό τηλεσκόπιο «Fermi» της NASA. Οι επιστήμονες πιστεύουν ότι αυτή η έκλαμψη σηματοδότησε την έναρξη επιβράδυνσης της περιστροφής της αστρικής «σβούρας».

Ο Κωνσταντίνος Γουργουλιάτος γεννήθηκε το 1982 στην Πάτρα, όπου και σπούδασε Φυσική στο πανεπιστήμιο. Έκανε μεταπτυχιακά και διδακτορικό στο πανεπιστήμιο του Κέμπριτζ (Ινστιτούτο Αστρονομίας) στη Βρετανία. Σήμερα είναι μετα-διδακτορικός ερευνητής στο Τμήμα Φυσικής του πανεπιστημίου ΜακΓκιλ του Μόντρεαλ. Είναι μέλος της Ελληνικής Αστρονομικής Εταιρίας και εταίρος της Βασιλικής Αστρονομικής Εταιρίας της Βρετανίας.

Πηγή