Έρευνες ξεκαθαρίζουν από τι είναι φτιαγμένοι οι εφιάλτες

Λίγες μελέτες έχουν εμβαθύνει στις σκοτεινές λεπτομέρειες και τα συναισθήματα που συνδέονται με τους εφιάλτες, και ακόμα λιγότερες έχουν χρησιμοποιήσει καταγεγραμμένα αρχεία ονείρων ως βάση για την ανάλυση.






Καθώς οι ερευνητές στο Πανεπιστήμιο του Μόντρεαλ ασχολούνται με μια νέα μελέτη επικείμενη στην κατάσταση του ύπνου, τα ημερολόγια ονείρων αποτελούν το λεγόμενο «χρυσό πρότυπο» για αυτό το  είδος έρευνας, διότι άλλες αξιολογήσεις, όπως συνεντεύξεις και ερωτηματολόγια, μπορούν να «αποδώσουν ανακριβείς αναφορές των ονείρων λόγω της εύθραυστης φύσης της ανάκλησης των ονείρων, καθώς και της μνήμης και των προκαταλήψεων.»

Όταν οι επιστήμονες ζητούν από ένα άτομο να περιγράψει τις λεπτομέρειες ενός εφιάλτη, είναι περισσότερο διατεθειμένοι να αντλήσουν από τα ακραία γεγονότα που συνέβησαν κατά την διάρκεια του ονείρου. «Αυτό μπορεί να εξηγήσει γιατί όνειρα με θέμα την πτώση και το κυνήγημα είναι από τα πιο συχνά αναφερόμενα θέματα σε μελέτες με βάση ερωτηματολογίων ή δεδομένων από συνεντεύξεις. Ενώ σε ημερολόγια καταγραφής ονείρων εμφανίζονται πολύ λιγότερο τα θέματα αυτά,» γράφουν οι ερευνητές.

Οι ερευνητές του πανεπιστημίου του Μόντρεαλ, με επικεφαλής τους ψυχολόγους Ζενεβιέβ Ρομπέρ και Αντόνιο Ζάντρα, που έκαναν τη σχετική δημοσίευση στο περιοδικό "Sleep" (ύπνος). Στη συγκεκριμένη μελέτη, οι ψυχολόγοι ζήτησαν από 572 συμμετέχοντες να καταγράψουν τα όνειρά τους για δύο έως πέντε εβδομάδες. Τους ζητήθηκε, επίσης, να προβληματιστούν σχετικά με τα συναισθήματά τους κατά τη στιγμή της καταγραφής. Μετά από ανάλυση «9.796 ημερολογίων,» τα αποτελέσματα ήταν «253 εφιάλτες και 431 κακά όνειρα που αναφέρθηκαν από 331 συμμετέχοντες.» Οι ερευνητές όρισαν τους εφιάλτες ως όνειρα που είναι αρκετά δυσάρεστα ώστε να τραβήξουν τους συμμετέχοντες έξω από τον ύπνο τους. Τα κακά όνειρα ήταν άσχημα, αλλά δεν προκαλούσαν τους συμμετέχοντες να ξυπνήσουν.

Η ανάλυση έδειξε ότι, αντίθετα με την ευρέως διαδεδομένη αντίληψη, ο φόβος δεν συνοδεύει κατ' ανάγκη έναν εφιάλτη. Στην πραγματικότητα, απουσιάζει από το ένα τρίτο των εφιαλτών, καθώς και από τα περισσότερα άσχημα όνειρα. Το 35% των εφιαλτών και το 55% των άσχημων ονείρων περιέχουν άλλα δυσάρεστα συναισθήματα εκτός από το φόβο.

Όπως αναμενόταν, οι εφιάλτες προκαλούν μεγαλύτερη συναισθηματική φόρτιση σε σχέση με τα απλώς άσχημα όνειρα. Πολύ συχνά συναισθήματα που βιώνει ο κοιμισμένος, πέρα από τη βία, είναι η λύπη, η σύγχυση, η ενοχή και η αηδία.

«Ο θάνατος, οι ανησυχίες για την υγεία και οι εξωτερικές απειλές αποτελούν συχνά θέματα στους εφιάλτες», ανέφερε η Ζενεβιέβ Ρομπέρ. «Όμως», πρόσθεσε, «θα ήταν λάθος να νομίζει κανείς ότι αυτά χαρακτηρίζουν όλους τους εφιάλτες. Μερικές φορές, αρκεί το αίσθημα μιας απροσδιόριστης απειλής ή μια δυσοίωνη ατμόσφαιρα για να κάνουν κάποιον να ξυπνήσει. Για παράδειγμα, κάποιος άνθρωπος είδε μια κουκουβάγια να κάθεται πάνω σε ένα κλαδί και ξύπνησε τελείως τρομοκρατημένος».



Το πανάρχαιο ερώτημα γιατί βλέπουμε όνειρα και ιδίως εφιάλτες, δεν έχει ακόμα απαντηθεί επιστημονικά - τουλάχιστον δεν υπάρχει ομοφωνία περί αυτού. Μια θεωρία είναι ότι τα όνειρα παίζουν ρόλο «κάθαρσης» για τις αναποδιές και τις «αμαρτίες» της καθημερινής ζωής. Μια άλλη υπόθεση υποστηρίζει ότι αποτελούν μια διαταραχή του νευρικού συστήματος.

Σε κάθε περίπτωση -και σε αυτό οι επιστήμονες συμφωνούν- όλοι βλέπουμε όνειρα, συνήθως στη λεγόμενη φάση του βαθιού ύπνου (REM), κάτι που στους περισσότερους ανθρώπους συμβαίνει τρεις έως πέντε φορές μέσα στη νύχτα. Οι περισσότεροι ξεχνάμε τα όνειρά μας το επόμενο πρωί, ενώ όσοι ονειρεύονται συχνότερα, είναι και αυτοί που τα θυμούνται μετά πιο εύκολα (έτσι, αν κάποιος σας διηγείται συχνά τα όνειρά του, σημαίνει ότι βλέπει πολλά).

Μπορεί όλοι να ονειρεύονται, όμως δεν βλέπουν όλοι πραγματικούς εφιάλτες. Αυτό συμβαίνει περίπου στο 5% έως 6% του πληθυσμού. Οι εφιάλτες από μόνοι τους δεν αποτελούν κάποια ψυχική πάθηση, αλλά μπορεί να εξελιχτούν σε πρόβλημα για κάποιον, ο οποίος είτε ξυπνάει λουσμένος στον ιδρώτα, είτε εκ των προτέρων τρέμει στη σκέψη ότι θα ξαναδεί εφιάλτη (όχι σπάνια τον ίδιο).

Μερικές φορές, όσοι βλέπουν συχνά εφιάλτες, φοβούνται να αποκοιμηθούν και αυτό διαταράσσει την υγεία τους. Όσοι ξυπνάνε από εφιάλτη μέσα στη νύχτα, συνήθως δεν μπορούν να ξανακοιμηθούν.

Η αιτία ενός επαναλαμβανόμενου εφιάλτη μπορεί να είναι ένα τραυματικό γεγονός (π.χ. οι μάχες στον πόλεμο). Η υπερκατανάλωση αλκοόλ και ναρκωτικών συχνά εντείνει τους εφιάλτες. Από την άλλη, οι εφιάλτες είναι δυνατό να θεραπευτούν με ψυχοθεραπευτικές τεχνικές (π.χ. μέσω κατευθυνόμενης αλλαγής του «σεναρίου» του εφιάλτη).

Τα κανονικά όνειρα, τα άσχημα όνειρα και οι εφιάλτες, σύμφωνα με τους καναδούς ερευνητές, φαίνεται να ανήκουν σε ένα «συνεχές», διαφέροντας μεταξύ τους στην κλίμακα της έντασης. Από όλα τα όνειρα, οι εφιάλτες είναι κατά μέσο όρο τα πιο παράξενα, τα πιο βίαια και αυτά με το χειρότερο τέλος.


Τα κύρια ευρήματα:

  • Για εφιάλτες, η συντριπτική πλειοψηφία των ατόμων ανέφεραν ότι αντιμετώπισαν κάποιο είδος φυσικής επιθετικότητας. Οι επιστήμονες το όρισαν αυτό ως: Απειλή ή άμεση επίθεση στη σωματική ακεραιότητα κάποιου από κάποιον άλλον, συμπεριλαμβανομένης της σεξουαλικής επιθετικότητας, της δολοφονίας, της απαγωγής ή της απομόνωσης.
  • Το top θέμα για τα άσχημα όνειρα (και δεύτερο για τους εφιάλτες) ήταν «οι διαπροσωπικές συγκρούσεις,» ή «η αλληλεπίδραση συγκρούσεων μεταξύ δύο ατόμων που αφορούν εχθρότητα, διαφορές, προσβολές, ταπεινώσεις, απόρριψη, απιστία, ψέματα, κλπ.»
  • Το τρίτο πιο δημοφιλές θέμα και για τους εφιάλτες και για τα κακά όνειρα ήταν «αποτυχία ή ανικανότητα." Αυτό ορίζεται ως εξής: «Δυσκολία ή ανικανότητα της επίτευξης ενός στόχου, συμπεριλαμβανομένου του να αργούμε κάπου, να χάνουμε κάπου, να μην μπορούμε να μιλήσουμε, να χάνουμε ή να ξεχνάμε κάτι, και να κάνουμε λάθη.»
  • Όπως ήταν αναμενόμενο, το συναίσθημα του φόβου (όπως το να είστε «τρομοκρατημένοι, σοκαρισμένοι, φοβισμένοι, ταραγμένοι, πανικόβλητοι») ήταν συχνά αναφερόμενο τόσο στα άσχημα όνειρα όσο και στους εφιάλτες. Αλλά εφιάλτες ήταν πιο έντονοι συναισθηματικά.
  • Οι εφιάλτες και τα άσχημα όνειρα ήταν πολύ «πιο περίεργα,» ή «λιγότερο λογικά και σε περισσότερη αντίθεση με την καθημερινή ζωή,» από το κανονικά όνειρά σας. Οι εφιάλτες νικήσαν τα άσχημα όνειρα και σε αυτήν την μεταβλητή. Ένα συγκεκριμένο που αναφέρθηκε στο δελτίο τύπου φαίνεται να διαφωτίσει αυτό το συμπέρασμα: «Είμαι σε μια ντουλάπα. Μια λωρίδα από λευκό ύφασμα με αναγκάζει να σκύψω. Αντί να κρέμονται ρούχα, υπάρχουν μεγάλα και τερατώδη λούτρινα ζώα όπως γάτες και σκυλιά με δόντια και διογκωμένα μάτια. Κρέμονται και κουνιούνται προς το μέρος μου. Αισθάνομαι παγιδευμένος και φοβισμένος.»
  • Υπήρξαν και μερικές σημαντικές διαφορές μεταξύ των δύο φύλων. Οι άντρες είχαν εφιάλτες πιο συχνά για καταστροφές, συμφορές, και έντομα από ό, τι οι γυναίκες. Οι γυναίκες είχαν τις διπλάσιες πιθανότητες να έχουν εφιάλτες που χαρακτηρίζονται ως «διαπροσωπικές συγκρούσεις."


Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου