Γαλιλαίος Γαλιλέι. Ένας απ’ τους μεγαλύτερους επιστήμονες της ιστορίας, που ανέπτυξε τη θεωρία, ότι η Γη γυρίζει γύρω απ’ τον Ήλιο. Πιάστηκε δυο φορές στα δίχτυα της Καθολικής εκκλησίας και σχεδόν τη γλίτωσε. Προδόθηκε απ’ τον στενό του φίλο, Πάπα Ουρβάνο Η’, ο οποίος τον οδήγησε στην τελική του καταδίκη.
Ο Γαλιλαίος δεν ήταν ο πρώτος που υποστήριζε ότι η Γη δεν ήταν το κέντρο του κόσμου. Το 1543, εκδόθηκε το βιβλίο του Κοπέρνικου, «De revolutionibus orbium coelestium», όπου διατυπώθηκε η θεωρία αυτή. Ο συγγραφέας έμεινε ατιμώρητος απ’ την Καθολική Εκκλησία, για ένα και μόνο λόγο. Στην πρώτη σελίδα έγραφε ότι η θεωρία αποτελούσε απλώς, μαθηματική μέθοδο μέτρησης των αστεριών και των πλανητών, που ήταν απλούστερη στη χρήση, απ’ το παλιό Πτολεμαϊκό σύστημα που χρησιμοποιείτο. Ο Κοπέρνικος φρόντισε να τονίσει ότι σε καμία περίπτωση, δεν επρόκειτο για απόλυτη περιγραφή των «ουρανών». Και σαν να μην έφταναν όλα αυτά, αφιέρωσε το βιβλίο στον Πάπα Παύλο Γ’. Ο Γαλιλαίος δεν διέθετε τέτοιους λεπτούς τρόπους. Είχε προκαλέσει αντιδράσεις, όχι μόνο της εκκλησίας αλλά και επιστημόνων της εποχής. Χρησιμοποιούσε την αδιαμφισβήτητη ευφυΐα του, για να γελοιοποιήσει, όποιον τολμούσε να διαφωνήσει με τις απόψεις του. Παρ’ όλη την επιθετικότητά του, οι θεωρίες του αρχικά έγιναν αποδεκτές με τιμές. Το 1611, επισκέφθηκε το Βατικανό, όπου τον καλωσόρισαν με ανοιχτές αγκάλες. Ο Πάπας Ουρβάνος Η’, του επέτρεψε να συνεχίσει τις έρευνές του, χωρίς να προβάλει αντιρρήσεις.
Ο Γαλιλαίος επέστρεψε στη Φλωρεντία, όπου αφιερώθηκε στην εκστρατεία του να πείσει τον κόσμο, ότι η Γη δεν αποτελεί το κέντρο του σύμπαντος. Έγινε ακόμα πιο προκλητικός, όταν άρχισε να χρησιμοποιεί εδάφια απ’ τη Βίβλο, για να αποδείξει πόσο λανθασμένη ήταν η αντίληψη που ίσχυε μέχρι τότε – ότι, δηλαδή, η Γη ήταν ακίνητη και ο Ήλιος γυρνούσε γύρω από αυτή. Το 1614, ο Δομινικανός μοναχός, Νίκολο Λορίνι, επικοινώνησε με το Βατικανό, ζητώντας να καταθέσει εναντίον του Γαλιλαίου, αλλά το Βατικανό δεν έκανε κάποια κίνηση εναντίον του. Ο στενός φίλος του Γαλιλαίου, καρδινάλιος Μπαρμπερίνι, τον συμβούλευσε να σιωπήσει, μέχρι να κοπάσει η αναταραχή. Ο Γαλιλαίος δεν ακολούθησε τη συμβουλή. Συνέχισε να διατυμπανίζει τις απόψεις του και να «μπαίνει στο μάτι» της Εκκλησίας. Το 1616, με διαταγή του Πάπα, ο Γαλιλαίος πήγε στη Ρώμη. Εκεί, ο καρδινάλιος Μπελαρμίν, τον ενημέρωσε ότι η υπομονή της Εκκλησίας είχε εξαντληθεί κι ότι είχε έρθει η ώρα να «κάτσει καλά». Η επίσημη απόφαση των θεολόγων του Βατικανού, που βγήκε στις 26 Φεβρουαρίου του 1616, χαρακτήριζε τη θεωρία του Γαλιλαίου ως «ανόητη, υπερβολική και άκρως αιρετική». Τον διέταζε να «εγκαταλείψει τον Κοπερνικανισμό και να σταματήσει να διαδίδει τις απόψεις του, ακόμα και να τις συζητά».
Η καταδίκη του Γαλιλαίου
Ο Γαλιλαίος υπάκουσε στις εντολές του Βατικανού και αφοσιώθηκε στη συγγραφή του βιβλίου «Dialogue Concerning the Two Chief World Systems». Θα περιλάμβανε μια απλή καταγραφή επιχειρημάτων υπέρ και κατά του ηλιοκεντρικού συστήματος. Είχε υποσχεθεί ότι δε θα φαινόταν πουθενά πως υποστήριζε τη συγκεκριμένη θεωρία. Εντωμεταξύ, το 1623, ο φίλος του, καρδινάλιος Μπαρμπερίνι, είχε γίνει ο Πάπας Ουρβάνος Η’. Ο «Διάλογος» εκδόθηκε το 1632, με την άδεια της Ιεράς Εξέτασης και της Αγίας Έδρας. Έκανε, όμως, ένα μεγάλο λάθος. Τόλμησε να κοροϊδέψει τον Πάπα της Ρώμης. Λίγα χρόνια πριν, ο Ουρβάνος Η’ είχε ζητήσει να μπουν στο βιβλίο οι απόψεις του. Ο Γαλιλαίος δέχτηκε το αίτημα του φίλου του και δημιούργησε τον χαρακτήρα Σιμπλίκιο, που εξέφραζε τις απόψεις του Ουρβάνου. Μόνο που ο Σιμπλίκιος ήταν ένας ανόητος, που μπέρδευε τα λόγια του και έκανε συνεχώς λάθη. Ο Πάπας δε γέλασε με το αστείο του φίλου του. Έπειτα από μια δεκαετία στο ανώτατο αξίωμα της Καθολικής Εκκλησίας, ο Ουρβάνος είχε χάσει την ανεκτικότητά του.
Ίσως το «αστείο» του Γαλιλαίου να αποτελούσε κριτική προς τον φίλο του, ο οποίος είχε αναγκαστεί να ασπαστεί τις απόλυτες, δογματικές απόψεις της Εκκλησίας. Το 1632, ο Γαλιλαίος κλήθηκε για ακόμη μία φορά στη Ρώμη, προκειμένου να δικαστεί. Ο Γαλιλαίος υποστήριζε ότι δεν είχε παραβεί ούτε στιγμή τις εντολές της Εκκλησίας. Απειλήθηκε, όμως, ότι θα βασανιστεί, αν δεν πει την αλήθεια. Τότε παραδέχτηκε, ότι το βιβλίο του θα μπορούσε να διαβαστεί ως ξεκάθαρη υποστήριξη του ηλιοκεντρικού συστήματος. Στις 22 Ιουνίου του 1633, το δικαστήριο καταδίκασε τον Γαλιλαίο ως αιρετικό. Απαγορεύτηκε η κυκλοφορία του βιβλίου του και ο Γαλιλαίος αναγκάστηκε να «αποκηρύξει, να καταραστεί και να σιχαθεί» τις απόψεις του. Πέρασε την υπόλοιπη ζωή του, φυλακισμένος, στο σπίτι του στη Φλωρεντία. Ο Γαλιλαίος γεννήθηκε στις 15 Φεβρουαρίου του 1564 και πέθανε το 1642, σε ηλικία 77 ετών.
Η γνώμη του ειδικού
Ο Γουίλιαμ Σέι είναι καθηγητής στο πανεπιστήμιο της Πάντοβα στην Ιταλία (εκεί όπου άλλοτε έζησε και δίδαξε ο Γαλιλαίος) και μάλιστα κατέχει την έδρα Galileiana που θεσπίστηκε προς τιμήν του μεγάλου αστρονόμου. Σε παλαιότερη συνέντευξη του έδωσε μερικές έγκυρες πληροφορίες για τον μεγάλο σοφό.
- Ποιες ήταν οι συνθήκες εκείνης της εποχής, όταν ο Γαλιλαίος έκανε τις μεγάλες επιστημονικές ανακαλύψεις του;
«Μπορεί να πει κανείς ότι στάθηκε λιγάκι τυχερός, αφού οι Ιταλοί στη Βενετία και το Μουράνο κατασκεύαζαν ήδη φακούς από γυαλί, οι οποίοι τον βοήθησαν να δημιουργήσει ένα τηλεσκόπιο με δυνατότητα μεγέθυνσης κάπου στις 15 φορές. Υπήρχαν και άλλα τηλεσκόπια τότε, με δυνατότητα, όμως, μεγέθυνσης γύρω στις 4-5 φορές. Συνεπώς, επρόκειτο για ένα σημαντικό βήμα. Κι έτσι ο Γαλιλαίος κατόρθωσε να κοιτάξει τη Σελήνη και να δει ότι έμοιαζε αρκετά με τη Γη. Βέβαια, οι αρχαίοι Ελληνες είχαν ήδη μιλήσει για όλα αυτά. Ο Πλούταρχος είχε γράψει τον Διάλογο στο Πρόσωπο του Φεγγαριού, όπου δύο άνθρωποι πάνω στη Σελήνη συζητούν για τη Γη και όταν κάποιος λέει ότι μπορεί να υπάρχει ζωή "εκεί κάτω" ο άλλος του απαντά: "Θα αστειεύεσαι, βέβαια...". Το έργο του Πλουτάρχου ήταν εξαιρετικά δημοφιλές στις μέρες του Γαλιλαίου, με μεταφράσεις του στα ιταλικά αλλά και στα λατινικά από κορυφαίους επιστήμονες όπως ο Κέπλερ».
- Τι είδε ο Γαλιλαίος με το τηλεσκόπιο;
«Είδε πιο πολλά άστρα απ' ό,τι περίμενε, ότι η Αφροδίτη κινούνταν γύρω από τον Ηλιο και όχι γύρω από τη Γη, έκανε παρατηρήσεις για τον Δία κ.λπ. Ολα αυτά τον έκαναν πολύ δημοφιλή. Ο Γαλιλαίος απέκτησε το πρόβλημα από τη στιγμή που δεν είπε ότι η Γη μάλλον κινείται γύρω από τον Ηλιο, αλλά δήλωσε ότι έχει απόδειξη γι' αυτό. Δυστυχώς δεν είχε. Είχε μόνο επιχειρήματα. Οπότε του είπαν ότι δεν μπορεί να εκδώσει βιβλίο με αυτά. Αλλά, χρόνια αργότερα, το 1623, έγινε Πάπας ένας φίλος του, ο καρδινάλιος Μαφέο Μπαρμπερίνι. Ο Γαλιλαίος τον επισκέφτηκε στη Ρώμη και, μετά από αυτήν την επίσκεψη, θεώρησε ότι δεν υπήρχε πρόβλημα και ότι θα μπορούσε να τυπώσει ό,τι ήθελε. Ο Πάπας τότε δεν ήταν φορέας μόνο θρησκευτικής εξουσίας, διέθετε και πολιτική. Και επιχειρούσε να ελέγξει την Τοσκάνη, οι αρχές της οποίας προστάτευαν τον Γαλιλαίο. Ετσι, ο αστρονόμος κλήθηκε στη Ρώμη για να απολογηθεί. Δεν βασανίστηκε ή κάτι τέτοιο αλλά καταδικάστηκε σε κατ' οίκον περιορισμό. Η ιστορία όλη, με δυο λόγια, ήταν ότι ο Πάπας ήθελε να κάνει σαφές στον Μεγάλο Δούκα της Τοσκάνης ότι αυτός ήταν "το αφεντικό". Ο Πάπας ήταν αλαζόνας, αλλά το ίδιο ήταν και ο Γαλιλαίος. Κι έτσι ήταν κάπως δύσκολο να συνεννοηθούν...».
 |
| Ο Γουίλιαμ Σέι |
- Θα μπορούσε ο Γαλιλαίος να γλιτώσει ακόμη κι αυτή την -όχι εξοντωτική- ποινή;
«Ο Γαλιλαίος, μαζί με τα άλλα, δεν ήταν καθόλου διπλωμάτης. Επίσης είχε πραγματικά πειστεί -κι αυτό μου δημιούργησε μεγάλη έκπληξη όταν το διαπίστωσα ερευνώντας- ότι ο Θεός τού είχε δώσει το χάρισμα να κάνει διάφορες σπουδαίες ανακαλύψεις. Εντυπωσιακό, δεν νομίζετε; Οταν το πρωτοείδα, νόμισα ότι ο Γαλιλαίος αστειευόταν. Αλλά μετά είδα ότι το έγραφε πολύ σοβαρά στο προσωπικό του ημερολόγιο!».
- Πώς ήταν σαν άνθρωπος ο Γαλιλαίος; Ποιος ήταν ο χαρακτήρας του;
«Ηταν σίγουρα ένας χαρισματικός άνθρωπος, ίσως περισσότερο καλλιτέχνης παρά επιστήμονας. Αρχικά ήθελε να γίνει ζωγράφος. Και σε όλη του τη ζωή οι καλύτεροι φίλοι του ήταν ζωγράφοι. Αλλά ο πατέρας του τού είπε "υπάρχουν ένα σωρό ζωγράφοι, γιατί δεν αποκτάς μια σίγουρη δουλειά;". Ετσι, επειδή ήταν καλός στα μαθηματικά, έγινε καθηγητής. Ηταν επίσης αρκετά καλός μουσικός, ενδιαφερόταν για τη λογοτεχνία, τους Ιταλούς κλασικούς κ.λπ. Μπορούσε επίσης να είναι πολύ ευχάριστος και διασκεδαστικός, ενώ ήταν ειδικός στα κρασιά και μέγας πότης. Οσο για τη δουλειά του στο πανεπιστήμιο, παρότι το αντικείμενο της διδασκαλίας του τότε δεν εθεωρείτο ιδιαίτερα σημαντικό και οι ώρες διδασκαλίας δεν ήταν πολλές, ο Γαλιλαίος γκρίνιαζε και παραπονιόταν. Μετά την ανακάλυψη του τηλεσκοπίου έφυγε από το Πανεπιστήμιο και πήγε στη Φλωρεντία και ο Μεγάλος Δούκας της Τοσκάνης, μη έχοντας χρήματα να του δώσει, αφού -και τότε- υπήρχε οικονομική κρίση, έπεισε το Πανεπιστήμιο της Πίζας να τον προσλάβει, χωρίς όμως να του επιβάλει την υποχρέωση να διδάσκει. Και αυτός δεν πήγε ποτέ στο πανεπιστήμιο να δώσει μια διάλεξη, να κάνει ένα σεμινάριο κ.λπ. Με αποτέλεσμα, όταν καταδικάστηκε το 1633, αντί να τον λυπηθούν, όπως ίσως φαντάζεσαι, οι νεότεροι καθηγητές να ξεσπάσουν σε χειροκροτήματα! Ο Γαλιλαίος ήταν αναμφίβολα μεγάλος επιστήμονας αλλά ταυτόχρονα και πολύ δύσκολος χαρακτήρας. Και ίσως αυτό να έπαιξε ρόλο στα διάφορα σκαμπανεβάσματα της ζωής του». *
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου